pensioenopbouw in eigen beheer

De Hoge raad heeft op 17-11-2023 uitspraak gedaan over pensioenaanspraken die tijdens het huwelijk niet zijn opgebouwd, maar wel opgebouwd hadden moeten worden. De man in kwestie had in de periode 1991 tot en met 1995 in zijn eigen BV pensioen opgebouwd (dotaties gedaan) maar daarna niet meer. In 2004 wordt daarover het volgende vastgelegd: "de verdere pensioenopbouw is thans stopgezet. er vindt tot nader overeen te komen tijdstip geen toevoeging aan de pensioenreserve plaats, noch worden premiebetalingen gedaan voor pensioenrechten. alle pensioenrechten worden beperkt tot de pensioenen die kunnen worden aangekocht voor de thans aanwezige reserve."

De man geeft aan dat het destijds slechter ging met zijn bedrijf en dat daarom is besloten de pensioenen te bevriezen. De vrouw voert aan dat bij de beantwoording van de vraag op welke wijze de opgebouwde pensioenrechten dienen te worden berekend ook rekening dient te houden met dotaties die na 1995 hadden moeten worden gedaan.

Het hof Arnhem-Leeuwarden volgt de vrouw niet en is van oordeel dat de dotaties die niet gedaan zijn niet moeten worden meegerekend. De vrouw heeft alleen recht op pensioenaanspraken die tijdens het huwelijk zijn opgebouwd, en niet op aanspraken die – los van de vraag of dit juist is omdat nadien een addendum is opgesteld – wel opgebouwd hadden moeten worden, maar die er niet daadwerkelijk zijn. Het hof volgt hiermee de visie van een door de rechtbank benoemde deskundige.

De Hoge Raad geeft aan dat de zienswijze van de aangestelde deskundige onder meer inhoudt dat met het addendum niet reeds opgebouwde nabestaandenpensioenaanspraken worden verminderd. De vrouw heeft echter in hoger beroep gemotiveerd betoogd dat het addendum ook negatieve gevolgen heeft voor de tot dan toe opgebouwde pensioenaanspraken, doordat in het addendum de aanspraken worden aangepast aan het niveau van de (fiscale) reserve.

Daarnaast oordeelt de Raad dat ter berekening van het te verevenen pensioen moet worden vastgesteld het bedrag van de aanspraak op ouderdomspensioen dat de deelnemer (de man in kwestie) bij beëindiging van de deelneming zou hebben verkregen volgens de reglementaire opbouw. Bij de berekening van het te reserveren pensioen moet dus worden uitgegaan van de tijdsevenredige aanspraak op ouderdomspensioen en niet slechts van de aanspraak voor zover die op het tijdstip van de echtscheiding is gefinancierd.

Ingevolge artikel 8cPSW (thans artikel 3a lid 6 Wet VPS) is het verminderen van de pensioenaanspraken nietig. De vrouw heeft dus recht op pensioenaanspraken die tijdens het huwelijk niet zijn opgebouwd, maar die opgebouwd hadden moeten worden, ook al zijn die pensioenaanspraken er dus niet.

Vervolgens komt de vraag aan de orde of de vrouw recht heeft op afstorting. Het Hof had in hoger beroep aangegeven aan dat het uitgangspunt in de ‘afstort-jurisprudentie’ is dat van de vereveningsgerechtigde echtgenoot in beginsel niet kan worden gevergd dat deze bij voortduring afhankelijk blijft van het beleid dat de andere echtgenoot ten aanzien van zijn BV voert en het risico moet blijven dragen dat het in eigen beheer opgebouwde pensioen te zijner tijd niet kan worden betaald. Het gaat in die gevallen volgens het hof om een risicovolle onzekere toekomstige gebeurtenis. In dit geval echter is de BV per 1 mei 2020 al overgegaan tot het uitkeren van het aan de vrouw toekomende deel van het tijdens het huwelijk opgebouwde ouderdomspensioen. Hierdoor vindt de verevening al daadwerkelijk plaats, aldus het hof.

De Hoge Raad oordeelt in cassatie anders.  De afhankelijkheid voor de verveningsgerechtigde echtgenoot wordt niet opgeheven en het risico wordt niet weggenomen doordat de BV inmiddels is overgegaan tot het doen van een jaarlijkse uitkering. De vrouw behoudt dus haar recht op afstorting van pensioenkapitaal.